NAIBU WAZIRI WA FEDHA NA MIPANGO: Mheshimiwa Naibu Spika, naomba kujibu swali la nyongeza la Mheshimiwa Mbogo kama ifuatavyo:-
Mheshimiwa Naibu Spika, kama nilivyosema katika jibu langu la msingi na katika jibu la swali la nyongeza la Mheshimiwa Mabula, Serikali imejipanga vizuri, mapato yanaongezeka na miradi yote itapelekewa pesa ili iweze kukamilika kwa wakati.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA: Mheshimiwa Naibu Spika, ni kweli najua kwamba, mwaka huu kulikuwa na suala zima la ukomo wa bajeti lakini ndiyo mwaka pekee ambao bajeti yake imevuka tumeenda karibuni kutoka bajeti ya maendeleo ya asilimia 27 mpaka asilimia 40, kwa hiyo kuna kazi kubwa imefanyika.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa sasa siwezi kusema kwamba, mwaka huu kuna fedha zingine zitaingia kwa sababu mchakato wa bajeti umeshapita. Lengo kubwa ni nini! Nina imani kwamba, katika mwaka mwingine wa fedha unaokuja hii itakuwa ni kipaumbele kwa sababu tunajua wazi kwamba, tumejenga shule nyingi za Kata vijana wengi wanafaulu. Kwa mfano, mwaka huu tuna vijana karibuni zaidi ya elfu tisini, lakini ukiangalia capacity yetu inaenda karibuni vijana zaidi ya elfu hamsini, maana yake inaonekana tuna tatizo kubwa sana la kuhakikisha tunaweka miundombinu kuwa-accommodate vijana wa form five na form six.
Mheshimiwa Naibu Spika, naomba Mheshimiwa Richard Mbogo katika mchakato wa bajeti wa mwakani tuweze kuliangalia kwa pamoja zaidi. Hata ikiwezekana kwa sababu mambo haya tumesema kwamba, hata shule zingine za Kata ambazo ziko vizuri tunaweza tukazi-upgrade zile baadhi ya shule kuziongezea miundombinu kuweza kuwa shule za form five na form six.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwahiyo katika mwaka wa fedha unaokuja tutaangalia kwa pamoja ni jinsi gani tutatanya Nsimbo tupate high school moja kwa ajili ya vijana wetu.

NAIBU WAZIRI WA FEDHA NA MIPANGO: Mheshimiwa Naibu Spika, kama nilivyosema kwenye jibu langu la msingi; lengo la mashine hizi ilikuwa ni kupata taarifa na kumbukumbu sahihi za wafanyabiashara na mauzo yao, lakini kama kuna jambo lolote ambalo litaweza kuboreshwa zaidi Serikali yetu iko wazi kabisa, naomba tushirikiane ili tuweze kuhakikisha kumbukumbu zote zinaingia katika mfumo huo. Kwa sasa, kama nilivyosema katika jibu langu la msingi kwamba tumeanza na hizo kumbukumbu za mauzo na mapato ya wafanyabiashara ila haya mengine yote pia tunaendelea kuboresha mfumo wetu, nina imani kubwa yote yataingizwa kwenye mfumo huu.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA: Mheshimiwa Naibu Spika, kuhusu mpango wa Serikali kuhusu pesa zinazobakia, kwanza naomba nimjulishe kwamba hizi pesa kubakia ni kutokana na uongozi mzuri wa Mheshimiwa Dkt. John Pombe Magufuli. Kwa mara ya kwanza tunaona fedha zinarudishwa Serikalini kutatua matatizo ya wananchi. Naomba nilipongeze na Bunge lako hili kuhakikisha zile pesa zinarudi Serikalini na sisi Wabunge wote tutapata madawati. (Makofi)
Mheshimiwa Naibu Spika, siwezi kusema kwamba pesa zilizorudi zitaenda Nsimbo, isipokuwa kwa mtazamo mpana wa Mheshimiwa Rais ataangalia jinsi gani ya kutatua changamoto za wananchi katika Jamhuri ya Muungano wa Tanzania hasa katika ajenda kubwa ya kubana matumizi na kuwapelekea wananchi huduma ya msingi. Kwa hiyo, nadhani tunaangalia kwa ukubwa wake, lakini Rais ataelekeza vizuri nini cha kufanya katika nchi yetu, kipaumbele ni nini ili wananchi wapate huduma bora.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (K.n.y. WAZIRI WA ELIMU, SAYANSI NA TEKNOLOJIA): Mheshimiwa Naibu Spika, ni kweli wakati mwingine huwa kunakuwa na ucheleweshaji wa fedha, lakini lazima niregiste kwamba, kazi kubwa wanayofanya Wabunge wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, hasa Wabunge wa Chama Cha Mapinduzi.
Mheshimiwa Naibu Spika, lazima tuwe wakweli, wakati mwingine unasema kwamba, kuna mtu anazungumza jambo lakini hatekelezi. Wabunge hawa unaowaona humu ni waadilifu wa hali ya juu, siku zote wanalia suala la wanafunzi wanaokosa mikopo. Lakini wengine wanasema wanafunzi wanakosa mikopo ilimradi watengeneze umaarufu wa kisiasa tu, ikiletwa bajeti hapa kupitisha wanasema hapana. Lakini Wabunge hawa wanajadili kuhakikisha kwamba bajeti hizo kila mwaka zinapita. (Makofi)
Mheshimiwa Naibu Spika, naomba nikwambie, waliweza ku-raise budget kuanzia shilingi bilioni 56 mwaka 2006 mpaka 2007, leo hii tunazungumzia bajeti ya shilingi 480,000,000,073 watoto wanapata mikopo.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, lazima tukiri kwamba, kuna kazi kubwa imefanywa na Wabunge hawa kwa ajili ya kuhakikisha wanafunzi wanapata mikopo. (Makofi)
Mheshimiwa Naibu Spika, lakini isitoshe ni kweli wakati mwingine changamoto zinajitokeza. Na juzi-juzi nimesikia kwamba, Chuo cha Dar es Salaam kuna wanafunzi walitaka kugoma. Ni jukumu la Serikali kuhakikisha pesa zinapelekwa na pesa zimeshapelekwa katika vyuo mbalimbali. Kuna baadhi ya vyuo vichache ambavyo bado uhakiki unafanyika, especially Chuo cha UDOM na baadhi ya vyuo vingine. Na uhakiki huu unafanyika kwa sababu imebainika kuna wanafunzi wengine ni wanafunzi hewa.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, naomba ndugu zangu tuwe na subira kidogo ni kwamba, mchakato huu unafanyika katika baadhi ya vyuo, vyuo vingine tayari ilitokea mpaka jana nafanya analysis, baadhi ya vyuo vingine wameshapelekewa cheque zao jana, wengine wamepelekewa cheque zao juzi kwa ajili ya vyakula vya wanafunzi. Jukumu letu kubwa kama Serikali ni kuwahudumia wanafunzi hao kwa sababu, tunajua kwamba kuweka bajeti ya shilingi karibuni bilioni mia nne na zaidi kwa ajili ya wanafunzi sio jambo dogo ni jambo ambalo lina utashi wa kisiasa.
NAIBU SPIKA: Waheshimiwa tuendelee. Mheshimiwa Naibu Waziri alikuwa anajibu kwa niaba. Tunaendelea, Wizara ya Mambo ya Ndani ya Nchi, Mheshimiwa Musa Rashid Ntimizi, Mbunge wa Igalula, sasa aulize swali lake.

WAZIRI WA MAMBO YA NDANI YA NCHI: Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza nimpongeze Mheshimiwa Rashid Abdallah kwa observation yake ya msingi kabisa ambayo ni ya kiimani. Kwa kuwa ameuliza hakuna utaratibu mwingine na sisi kama Serikali pamoja na Bunge tuseme tumepokea ushauri ili tuli-digest jambo hilo huku tukiangalia maslahi mapana kwani imani inatuhusu na ulinzi unatuhusu. Kwa hiyo, ni jambo ambalo sote tutaliangalia tufikie muafaka mzuri. (Makofi)
Mheshimiwa Mwenyekiti, hili la pili kuhusu Mbunge kuvamiwa, taarifa zake tunazo na tunachofanya ni kuimarisha ulinzi katika mazingira ya Wabunge wetu ili kuhakikisha kwamba wako katika maeneo salama. Niwahakikishie tu Wabunge kwamba wako mikono salama na kwa kuwa mnafanya kazi vizuri na sisi tunahakikisha kwamba wanakuwa salama. Niwatangazie tu Watanzania kwamba Wabunge hawa wanachapa kazi na jana wamechapa kazi mpaka saa sita usiku, wameunganisha kikao hiki. Kwa hiyo, wanapokutana nao huko uraiani watambue kwamba Wabunge hawa ni wachapakazi. Niwaambie vijana wangu kwamba hata wanapokuwa barabarani hawa Wabunge wakiona wako speed wawaambieni tu tunawahitaji lakini watambue ni kutokana na uchapakazi wao wanawahi mikutano.

WAZIRI WA MAMBO YA NDANI YA NCHI: Mheshimiwa Naibu Spika, ni kweli yapo malalamiko ya madai mbalimbali ya askari yakiwemo hayo ya askari wale wanaofanya kazi upande wa TAZARA. Kilichokuwa kinafanyika ilikuwa ni uhakiki wa madai hayo na Wizara yangu tayari imeshawasiliana na Wizara ya Fedha ili punde ambapo uhakiki huo utakuwa umekamilika wa madai mbalimbali yakiwemo ya askari hao aliowataja Mheshimiwa Mbunge, malipo hayo yaweze kufanyika na kuweza kuondoa kero hiyo ambayo imekuwa ikijitokeza kwa askari wetu wanaofanya kazi nzuri.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA: Mheshimiwa Naibu Spika, katika swali la kwanza kwamba lini fedha zitapatikana; mpango wa upatikanaji wa fedha ni katika mwaka huu wa fedha katika bajeti hii. Ndio maana juzi hapa katika Maswali kwa Waziri Mkuu siku ya Alhamisi, Waziri Mkuu aliongelea suala zima la mtiririko wa fedha na akalihakikishia Bunge hili kwamba kipindi siyo kirefu sana tutaanza kuziona fedha katika Halmashauri zetu; fedha za maendeleo na fedha za OC. Kwa hiyo, Mheshimiwa Mbunge naomba tuwe na imani kwamba katika mchakato huu wa sasa hivi kabla muda haujapita sana, bajeti hizi zitaanza kutoka ili mradi iweze kutekelezeka.
Mheshimiwa Naibu Spika, jambo la pili, kuhusu Mto Ugalla kwamba kwa nini usitumike kwa sasa, kwa sababu mpango uliokuwepo ni wa muda mrefu? Naomba nikiri wazi kwamba Mheshimiwa Richard Mbogo ni Mbunge ambaye nilikuwa naye Jimboni kwake Nsimbo na miongoni mwa miradi tuliyoikagua ni miradi ya maji.
Mheshimiwa Naibu Spika, nikiri wazi kwamba nilivyotembelea Jimbo la Nsimbo, ni kweli shida ya maji imekuwa ni kubwa sana. Kwa hiyo, nadhani hili ni wazo jema. Tutalichukua lakini tutawashirikisha na wenzetu kule katika Halmashauri na katika Mkoa, kuona kama ule mradi mkubwa kutoka Ziwa Tanganyika, huenda una gharama kubwa sana, tujue ni kiasi gani, tuweze kuja na mpango mwingine mbadala kusaidia katika Kata hizi ili tusisubiri muda mrefu sana miaka miwili, mitatu au minne kwa wananchi kuendelea kupata shida ya maji.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, naomba nimwambie Mheshimiwa Richard Mbogo kwamba jambo hili sasa tutalichukua, tuone ni jinsi gani tutafanya ili kama katika hizo Kata mbili kuna mradi mwingine mbadala tuweze kuufanya. Nadhani jambo hili ni jambo shirikishi sana kwetu Serikali na Halmashauri ya Wilaya. Tutashirikiana na Mheshimiwa Mbunge kwa sababu najua anafuatilia sana ili wananchi katika zile kata mbili wapate fursa ya maendeleo ya maji.

NAIBU WAZIRI WA FEDHA NA MIPANGO: Mheshimiwa Naibu Spika, kumekuwa na malalamiko hayo kuhusu watumishi wetu wa TRA na tumekuwa tukifanya vikao kuhusu suala hili. Naomba kuliharifu Bunge lako tukufu kwamba pia
kumekuwa na tatizo la wafanyabiashara zetu kuleta taarifa ambazo sio sahihi ndio maana inapelekea kupata mvutano kati ya wafanyakazi wetu wa TRA na wafanyabiashara. Lakini kama Serikali tunasimamia uadilifu na kwa uhakika kabisa kinachotendeka ndani ya TRA ni kitu ambacho kinasimamiwa kwa maadili, sheria, kanuni na taratibu zilizowekwa.

NAIBU WAZIRI WA MAMBO YA NDANI YA NCHI:
Mheshimiwa Mwenyekiti, swali lake tumelichukua na tutalitafakari tuone jinsi gani tutalifanyia kazi.

WAZIRI WA NCHI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA: Mheshimiwa Naibu Spika, ndiyo maana nimesema kwamba kwanza tumewashukuru wenzetu wa Nsimbo na Mheshimiwa Mbunge naomba nikushukuru sana kwa kuonesha commitment yenu kwamba kulikuwa na hili hitaji ya gari. Ndiyo maana naomba niseme kwamba, kwa kipindi hiki cha Serikali ya Awamu ya Tano, niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge kwamba, Mheshimiwa Rais na Serikali yake amejipanga sana.
Mheshimiwa Naibu Spika, bahati nzuri umesuhudia hapa kwamba, juzi Waheshimiwa Wabunge, Mheshimiwa Ally Kessy Mohamed na wenzie Mheshimiwa Rais alitoa magari matatu personally pale, lakini kuna magari mengine 50 yaliweza kupelekwa katika maeneo mbalimbali. Hii yote ni jukumu la Serikali kuwahudumia wananchi. Hivyo, naomba nikuhakikishie Mheshimiwa Richard Mbogo kwamba tutaangalia kile kinachowezekana ili kulisaidia Jimbo lako ambalo liko mpakani kabisa ili suala hili la gari la wagonjwa na yale mambo mengine ya msingi likiwemo suala zima la ujenzi wa kituo cha afya, kufanya ukarabati katika eneo lako tutalifanya. Serikali ya Awamu ya Tano lengo kubwa ni kuwapunguzia adha akina mama na watoto.

NAIBU WAZIRI WA FEDHA NA MIPANGO: Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa swali lake la kwanza ni kweli Serikali iliahidi kugawa mashine hizi na kwa sasa tumefikia hatua nzuri, maana yake tulisitisha zoezi ili tufanye tathmini ya zile mashine tulizozigawa ili sasa kuweza kugundua changamoto na fursa nyingine katika utekelezaji wa suala hili na uthamini huu unakaribia kukamilika na muda siyo mrefu tutaendelea kuzigawa mashine hizi kwa wafanyabiashara wote ambao wako registered kwa ajili ya VAT.
Mheshimiwa Mwenyekiti, kuhusu malipo ya kielektroniki ni sahihi yanafanyika katika miamala ya simu kulipia malipo mbalimbali na sisi tunashirikiana na tayari tumeisha saini Memorandum of Understanding at TCRA ili malipo yote yanayofanyika kupitia simu au e-payment yoyote ile tuweze kui-truck na kuhakikisha document zote na kumbukumbu zote zinaweza kupatikana kwa ajili ya kufanya uthamini kwa ajili ya kodi. (Makofi)

NAIBU WAZIRI WA ELIMU SAYANSI NA TEKNOLOJIA: Mheshimiwa Naibu Spika, kama Mkandarasi anadai, kimsingi kama ambavyo mnafahamu vyuo hivi vimeletwa kwenye Wizara yetu katika kipindi cha mwaka huu wa fedha unaoishia. Tunachofanya ni kwanza kuvitembelea na kuweza kuviangalia viko katika hali gani, kama kuna Mkandarasi alikuwa anafanya kazi eneo hilo na hakulipwa, Wizara tunao wajibu wa kumlipa lakini baada ya kufanya uhakiki na kujua kwamba kazi aliyoifanya inafanana na uhalisia na aweze kulipwa kwa kadri ya kazi yake.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA WAZIRI MKUU, KAZI, VIJANA NA AJIRA: Mheshimiwa Naibu Spika, naomba nirejee tu maneno yangu ambayo nimeyasema pale awali katika jibu la msingi ya kwamba Serikali tutaleta mapendekezo yetu na Bunge hili litakuwa na nafasi ya kuweza kutushauri vema. Mimi nafikiri katika hali hii ambayo tumefikia hivi sasa, Waheshimiwa Wabunge mtuvumilie na msubiri muone mapendekezo ya Serikali na baada ya hapo mtatushauri tuone namna bora ya kuweza kulifanya jambo hili tuondoe matatizo kwa wafanyakazi wetu. (Makofi)

NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII: Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza tuko tayari baada ya Mkutano huu wa Tisa kumalizika Kamati ya Ushauri itapita maeneo yote ambayo yana migogoro nchi nzima ili iweze kumshauri Mheshimiwa Waziri na aweze kutoa maamuzi sahihi.
Swali la pili, kuhusu kulima ni kweli wananchi wale nimefika katika lile eneo wana matatizo mengi, lakini ninaomba nimhakikishie Mheshimiwa Mbunge tulipokaa na Mheshimiwa DC pamoja na Mwenyekiti wa Halmashauri walikubali kwamba wametenga eneo la ekari zaidi ya 700 ambalo sasa linatolewa kwa wananchi wale ili waweze kuendelea na hizo shughuli. Kwa hiyo, hatutaweza kuruhusu kwa sasa hivi waendelee na shughuli hizo kwa sababu tayari wameshaondolewa na ukiwaruhusu kupanda zao la korosho ambalo ni la muda mrefu mpaka lije lianze kuvunwa itakuwa ni muda mrefu sana, kwa hiyo tutakachokifanya ni kuwapeleka katika hayo maeneo ambayo tayari yameshatengwa na Serikali ili waendelee na shughuli zao zile ambazo zipo.

NAIBU WAZIRI WA KILIMO: Mheshimiwa Mwenyekiti, nakushukuru, kwanza ninamshukuru Mheshimiwa Mbunge kwa maswali yake mawili ya nyongeza na ninaomba nichukue fursa hii kumpongeza sana Mheshimiwa Mbogo kwa jinsi ambavyo amekuwa akifuatilia sana katika zao zima hili la tumbaku na jinsi wakulima wanavyopata shida katika eneo lake la Katavi.
Mheshimiwa Mwenyekiti, katika maswali yake ya (a) na (b) naomba nijibu; la kwanza naomba niseme tu kwamba kwa upande wa wakulima wa tumbaku zao la tumbaku, kunakuwa na makubaliano ya bei za kuzalisha kila mwaka, kwa mfano sasa hivi tuko katika mwaka wa 2018 unakuta kwamba tangu Septemba, 2017 wakulima hao walikuwa wameshajadiliana ni bei gani watazalisha kwa kiwango gani.
Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, kwa mfano mwaka huu, tayari tutakapokuwa tunazalisha lile zao la tumbaku, tumeshajua ni shilingi ngapi wale wakulima watanunua. Lakini nikija katika swali lake la bei, kuhusu bei ya zao la tumbaku kwa maana amezungumzia dola 1.25.
Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba nitoe rai kwa wakulima wote wa tumbaku kwamba kwanza wazalishe tumbaku kwa kiwango cha ubora, lakini vilevile ninaomba ntoe siku saba kwa Mrajisi wangu kutokana na lile deni ambalo anasema wananchi wakulima wa Katavi wamekuwa wakiwadai kutokana na mambo ya WETCO hawajalipwa.
Mheshimiwa Mwenyekiti, ninachotaka kusema yale siyo madeni, wakulima wa tumbaku wana tabia ya kufidiana na kuchangiana katika zao la tumbaku bila kujali eneo, bila kujali umbali, bila kujali bei. Lakini kwa sababu ya Mheshimiwa Mbunge ameli-raise hili na mimi ninampa Mrajisi siku saba awe ameshashughulikia kuhakikisha kwamba wananchi wa Katavi wanapata haki yao ya malipo yao.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA: Mheshimiwa Naibu Spika, taarifa ya kwamba Kamati ya Ulinzi na Usalama ya Wilaya na Mkoa ilifanya uchomaji wa nyumba kwa sababu hii taarifa kwetu sisi ni mpya, ni ngeni, naomba tulichukue hili kwanza kwa ujumla wake kwa sababu jambo hili maana yake ni haki za binadamu ambao saa nyingine wameathirika. Kwa hiyo, kama Ofisi ya TAMISEMI tunasema kwamba habari hii kwanza tumeipata, tutaifanyia kazi kwanza, lakini suala zima la ulipaji wa fidia kwa wale walioathirika kwa Wizara yenye dhamana kwa sababu jambo hili, sijajua, ni jambo mtambuka. Je, iliyohusika ni Wizara ya Maliasili na Utalii au Ofisi ya Rais - TAMISEMI?
Mheshimiwa Naibu Spika, ndiyo maana nimesema jambo hili kwanza lazima lifanyiwe tafiti ya kina kujua nini kilichojiri kule katika eneo hilo. Pia kuna suala zima la kikosi kazi kilichoundwa na Wizara takriban nne, je, kimefikia wapi?
Mheshimiwa Naibu Spika, naamini kazi ile inaendelea hivi sasa, tukijua kwamba tuna changamoto kubwa sana nchini mwetu. Leo hii mikoa mbalimbali, ukiangalia Mkoa wa Morogoro, Mkoa wa Pwani na karibu katika maeneo yote kuna tatizo hilo kubwa sana. Ninaamini kabisa kikosi hicho kinaendelea na kazi hiyo na pindi taarifa hiyo itakapokuwa imekamilika ambapo aliyehitaji jambo hilo lifanyike ni Waziri Mkuu mwenyewe, basi tutapata taarifa rasmi ya Kiserikali kuhusiana na jambo hili linavyoshughulikiwa katika maeneo mbalimbali, lakini kujua ukubwa wake maana yake tunataka kuokoa Taifa hili kwa sababu sasa hivi janga la mauaji limekuwa kubwa sana, na huu ndiyo suluhu ya jambo hili kwa sababu kila eneo sasa hivi lina shida kubwa sana.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, Mheshimiwa Richard Mbogo naomba tuvute subira tu, taarifa hii ikikamilika itatolewa rasmi hapa katika Bunge letu.

NAIBU WAZIRI WA ARDHI, NYUMBA NA MAENDELEO YA MAKAZI: Mheshimiwa Naibu Spika, namshukuru sana Naibu Waziri wa TAMISEMI kwa majibu yake mazuri, lakini nilipenda tu kuongeza jibu kwa hoja ya msingi aliyokuwa ameuliza kwenye swali la nyongeza kwamba ile Kamati iliyoundwa mpaka sasa hivi imefanya kazi wapi na wapi?
Mheshimiwa Naibu Spika, ile Kamati mpaka sasa imeshakwenda mikoa minne; imekwenda Geita, Kagera, Morogoro na Tabora. Wakimaliza hapo, wanaelekea Kaskazini. Kwa hiyo, ile Kamati tayari imeshaanza kazi yake, lakini pia sisi ndani ya Wizara tumeshaanza kazi hiyo katika kufuatilia. Ni juzi tu nilikuwa Kusini na Waziri wangu alikuwa Kaskazini. Kwa hiyo, tunaendelea na kazi hiyo.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA: Mheshimiwa Mwenyekiti, kama nilivyosema pale awali kwamba maeneo haya uchaguzi bado haujafanyika, japo uchaguzi haujafanyika jukumu kubwa la Serikali ni kuhakikisha katika maeneo hayo, wanaendelea kupata huduma za kijamii kwa ufanisi kama kawaida. Nimwombe Mheshimiwa Mbunge kwamba Ofisi ya Rais, TAMISEMI jambo hilo tunaliangalia kwa karibu zaidi na kwa kuanza changamoto yetu kubwa ni kuisukuma bajeti hii ambayo sasa hivi imepitishwa kuhakikisha kwamba Halmashauri hii inafanya uchaguzi.
Mheshimiwa Mwenyekiti, sambamba na hilo ni kuhakikisha kwamba, kwanza tunajua katika maeneo hayo huduma za kijamii nyingi zilikuwa zinatolewa na Shirika la Wakimbizi Duniani, sasa hivi ni jukumu la Serikali. Hili ni jukumu letu kubwa na nimhakikishie Mheshimiwa Mbunge kwamba tutapeana ushirikiano wa kutosha ili wananchi wa pale waweze kupata huduma mbalimbali za kijamii ikiwemo miundombinu ya barabara, huduma ya elimu, huduma ya afya na ifike muda na wao wajione kwamba ni wananchi kama wananchi wengine wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA WAZIRI MKUU (KAZI, VIJANA NA AJIRA): Mheshimiwa Mwenyekiti, ya kuhusu lini tutabadilisha umri, hili ni suala la kisera. Siwezi kulisema hapa moja kwa moja, lakini definition ya kijana si ya Tanzania peke yake ni definition ya kidunia na sisi tunakwenda katika definition ambayo inazungumzwa na ILO, lakini kama kuna mahitaji hayo nafikiri baadae, kupitia sera na mahitaji mbalimbali, jambo hilo linaweza likaangaliwa upya, lakini kwa sasa bado tunabaki kuwa na umri huo kuanzia miaka 15 mpaka 35.
Mheshimiwa Mwenyekiti, katika suala la uwezeshaji; kwenye uwezeshaji ukiacha Mfuko wa Maendeleo ya Vijana ambao ndio una-limit umri, mifuko mingine bado iko zaidi ya mifuko 19 ya uwezeshaji ambayo yenyewe haiangalii umri. Kwa hiyo, nikuombe Mheshimiwa Mbunge uendelee tu kuwapa elimu wananchi waelewe mifuko mingine ya uwezeshaji ili waweze kuitumia kwa ajili ya kuweza kujiwezesha. (Makofi)

NAIBU WAZIRI WA FEDHA NA MIPANGO: Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa swali lake la kwanza ni kweli Serikali iliahidi kugawa mashine hizi na kwa sasa tumefikia hatua nzuri, maana yake tulisitisha zoezi ili tufanye tathmini ya zile mashine tulizozigawa ili sasa kuweza kugundua changamoto na fursa nyingine katika utekelezaji wa suala hili na uthamini huu unakaribia kukamilika na muda siyo mrefu tutaendelea kuzigawa mashine hizi kwa wafanyabiashara wote ambao wako registered kwa ajili ya VAT.
Mheshimiwa Mwenyekiti, kuhusu malipo ya kielektroniki ni sahihi yanafanyika katika miamala ya simu kulipia malipo mbalimbali na sisi tunashirikiana na tayari tumeisha saini Memorandum of Understanding at TCRA ili malipo yote yanayofanyika kupitia simu au e-payment yoyote ile tuweze kui-truck na kuhakikisha document zote na kumbukumbu zote zinaweza kupatikana kwa ajili ya kufanya uthamini kwa ajili ya kodi. (Makofi)

NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII: Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza naomba nichukue nafasi hii kumpongeza Mheshimiwa Richard Mbogo kwa swali zuri na kwa jinsi ambavyo amekuwa akifanya kazi katika kutetea wananchi wake wa eneo husika.
Mheshimiwa Mwenyekiti, kanuni zinavyoelekeza ni kwamba 25% inayotokana na mapato yote ya uwindaji wa kitalii ndio yanakuwa-calculated na yanaenda kwenye halmashauri, si baada ya kutoa gharama. Hivi sasa tunafanya mapitio ya sheria zote zinazohusu uhifadhi na wanyamapori. Baada ya hizo sheria kukamilika kanuni husika pia zitapitiwa tutaangalia kama hilo walilopendekeza litawezekana.
Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la pili, kuhusu watumishi ambao wanajihusisha na upotevu wa nyara za Serikali; ni kwamba hivi sasa ofisi yangu tumeunda Kamati ndogo ambayo inapita katika maeneo mbalimbali kubaini makampuni pamoja na watumishi wa ofisi zetu, wale ambao wanakuwa wanahusika na upotevu wa nyara za Taifa. Baada ya Kamati hiyo kukamilisha na mapendekezo kuletwa, hatua stahiki zitachukuliwa kwa watumishi wote wa namna hiyo, kwa sababu tunataka mtumishi afanye kazi yake kwa weledi, kwa kuzingatia kanuni, sheria na maadili ya kazi yake.

NAIBU WAZIRI WA FEDHA NA MIPANGO: Mheshimiwa Spika, kwenye majibu yangu ya msingi nimesema kifungu cha 35(3) kinamtaka mlipa kodi mwenyewe kutunza kumbukumbu zake kwa miaka mitano mfululizo. Kifungu hiki kinaweka utaratibu wa kwamba unapokuja kukaguliwa na watu wa Mamlaka ya Mapato Tanzania wanakutaka uwe na hizi kumbukumbu.
Mheshimiwa Spika, kwa hiyo, niwaombe tu walipa kodi wetu wajitahidi kuwa na hizi kumbukumbu kama sheria inavyotuelekeza lakini kwa jitihada za Serikali yetu ya Awamu ya Tano makampuni yote ya simu yametakiwa kupitisha miamala yao katika kanzidata yetu pale Kinondoni. Kwa hiyo, kama mlipa kodi atakuwa amepoteza kumbukumbu zake ni rahisi zaidi kuzipata taarifa zake pale katika kituo chetu cha Kinondoni.
Mheshimiwa Spika, kuhusu swali la pili, napenda kulihakikisha Bunge lako tukufu kwamba ni sahihi tuligawa mashine hizi kwa wafanyabiashara hasa kwa Mkoa wa Dar es Salaam na sasa tunaandaa utaratibu wa kuwafikia wafanyabishara wetu wote, lakini sio kwa kuwapa bure kwa sababu hata wale wa mwanzo hawakupewa bure, kilichofanyika anapewa mashine ya EFD halafu anakatwa kwenye kodi yake ambayo alitakiwa kuilipa Serikalini.
Mheshimiwa Spika, tunaendelea na mfumo huo na kuanzia tarehe 1 Julai, Mamlaka ya Mapato Tanzania itaanza yenyewe kugawa mashine hizi badala ya kutumia mawakala ambao wametuingiza gharama zisizo za msingi kwa wafanyabiashara wetu na tuna uhakika tunapolichukua jambo hili hata gharama za mashine hizi zitakuwa ndogo kwa wafanyabiashara wetu.

NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO (MHE. ELIAS J. KWANDIKWA): Mheshimiwa Spika, kwanza nimpongeze sana Mheshimiwa Mbogo anafuatilia sana juu ya wananchi hawa ambao wanastahili kulipwa au wana madai yao na amenipa barua ambayo inahusiana na madai haya.
Mheshimiwa Spika, lakini niseme tu kwamba sheria inaangalia pande zote; inaangalia upande wa wale wahusika ambao wana madai yao lakini pia inatazama kwa sisi Serikali wakati tunafanya malipo ya madai ya wananchi. Kwa maana hiyo, malipo yote yanafanyika kwa kufuata sheria.
Mheshimiwa Spika, ukiangalia Sheria ya Barabara Namba 13 ya 2007, hasa section 16 inaonesha utaratibu unaotakiwa utumike kulipa fidia. Hii ni pamoja na kuitazama Sheria hii ya Utwaaji wa Ardhi (Land Acquisition Act), Sheria ya Ardhi yenyewe na Sheria ya Ardhi ya Vijiji pamoja na sheria nyingine.
Mheshimiwa Spika, kwa hiyo napenda kumwambia Mheshimiwa Mbunge avute subira wakati tunaendelea kutazama uhalali wa fidia hizo baada ya hapo wananchi hawa wataweza kupata haki zao. Kwa hiyo, nimtoe hofu lakini niwatoe hofu wananchi wa Nsimbo kwamba suala lao liko mikononi mwetu na tunaendelea kulishughulikia, haki za watazipata.

NAIBU WAZIRI WA MAJI NA UMWAGILIAJI:
Mheshimiwa Mwenyekiti, napenda kwanza nimpongeze Mheshimiwa Mbunge kwa kazi nzuri na namna anavyofuatilia changamoto za wananchi wake. Kubwa nimhakikishie Mheshimiwa Mbunge, sisi kama Wizara ya Maji kutokana na changamoto hiyo katika umwagiliaji, tumeona haja sasa ya kufanya upembuzi wa haraka. Kubwa ambalo nataka nimhakikishie, tutafanya usimamizi wa haraka ili mwisho wa siku hili jambo liweze kukamilika na ujenzi ule uweze ujengwa kwa wakati.
Mheshimiwa Mwenyekiti, kuhusu suala zima la ukamilishaji wa mradi aliouelezea, nataka nimhakikishie Mheshimiwa Mbunge kwamba sisi kama Wizara yetu ya Maji tumeainisha miradi ambayo haijakamilika. Tumeona tumekuwa na miradi zaidi ya 1,967 ambayo haijakamilika. Kwa hiyo, wajibu wetu ni kuhakikisha tunaikamilisha ili mwisho wa siku iwe na mchango mkubwa sana katika uchumi wetu wa kati. Tunajua kabisa umwagiliaji ni kilimo cha mbadala ambacho kina mchango mkubwa kabisa katika suala zima la uchumi kwa maana ya kilimo.
Mheshimiwa Mwenyekiti, baada ya kusema hayo, nataka nimhakikishie Mheshimiwa Mbunge kwamba tutalisimamia hili jambo mradi wao ukamilike ili uweze kuwa na tija kwa wananchi wake. (Makofi)

NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII: Mheshimiwa Naibu Spika, ni kweli kabisa kwamba tunayo hifadhi kubwa ya Katavi ambayo ina wanyama wa kila aina.
Mheshimiwa Naibu Spika, hivi sasa Setikali imechukua hatua mbalimbali za kuhakikisha kwamba kwanza tunaboresha miundombinu iliyopo ndani ya ile hifadhi ili tuweze kuwavutia watalii wengi kutoka maeneo mengine.
Mheshimiwa Naibu Spika, hatua nyingine ni kwa sababu ule uwanja wa Ndege wa Katavi umekuwa mzuri kabisa na tunaamini katika hizi jitihada ambazo Serikali imechukua za kuongeza ndege, basi safari za ndege zikianza kutumia uwanja ule wa Katavi basi ina maana watalii wataongezeka sana katika lile eneo na hivyo miundombinu ikiwa inapitika, watalii wengi sana wataweza kuvutiwa na kutembelea katika ile mbuga ya Katavi.

NAIBU WAZIRI WA KILIMO: Mheshimiwa Mwenyekiti, katika zao la tumbaku mara nyingi wakulima wote wa tumbaku wanalima kilimo cha mkataba. Kampuni hizi ambazo zinaingia mikataba na wakulima wale kawaida ile mikataba huwa wanasaini kabla ya msimu kuanza. Niitake Kampuni ya TLTC kuhakikisha kwamba pamoja na wale wananchi wa Jimbo la Mheshimiwa Mbunge ule mkataba wao kama unasema alitakiwa kununua kiwango hiki cha tumbaku, basi mkataba ule lazima uheshimiwe na lazima wanunue kiwango kile kinachotakiwa. Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante

NAIBU WAZIRI WA MAJI NA UMWAGILIAJI: Mheshimiwa Spika, awali ya yote kwanza nimpongeze sana Mheshimiwa Mbunge kwa kazi nzuri anayoifanya. Lakini kikubwa tunatambua kabisa maji ni uhai na jukumu la Wizara yetu ya Maji ni kuhakikisha watanzania na wana Nsimbo wanapata maji safi, salama na yenye kutosheleza. Sasa katika kuhakikisha tunalinda uhai wa wana Nsimbo sisi kama Wizara ya Maji tupo tayari kufanya mjadala na Mheshimiwa Mbunge nadhani baada ya Bunge hili tukutane tuweze kukutana na watendaji wetu ili tuweze kujadiliana ni namnaa gani tunaweza tukatatua tatizo la mji Nsimbo kwa haraka. Ahsante sana.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. MWITA M. WAITARA): Mheshimiwa Mwenyekiti, nakushukuru. Serikali iko tayari kuendelea kukamilisha maboma ya afya na elimu na ndiyo maana Mwezi wa Pili tumepeleka fedha zaidi ya shilingi bilioni 29.9 katika Majimbo mbalimbali likiwepo na hili la Nsimbo kukamilisha maboma.

Mheshimiwa Mwenyekiti, katika jibu langu la msingi nimesema, Serikali itaendelea kupeleka fedha ya ruzuku ya miradi ya maendeleo mbalimbali kadri ambavyo fedha itapatikana.

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la pili anaulizia kuwa na vituo vya afya. Ni nia njema ya Serikali kuendelea kuimarisha huduma za afya na tumefanya hivyo, vimejengwa vituo 352. Kwenye bajeti hii ambayo tunaendelea na mjadala kwenye Bunge lako Tukufu tunavyo vituo 52 vingine, hospitali 27, ukiongeza zile 67 zilizopo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba nimtie moyo Mheshimiwa Mbunge kwamba Serikali itaendelea kufanya kazi hii ya kutoa huduma ya afya kwa wananchi wake kadri ya upatikanaji wa fedha. Ahsante.

NAIBU WAZIRI WA KILIMO (MHE. INNOCENT L. BASHUNGWA): Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba kujibu maswali mawili ya nyongeza ya Mheshimiwa Mbogo kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza nianze kwa kumpongeza Mheshimiwa Mbogo kwa namna anavyofuatilia zao la tumbaku kwa manufaa ya wakulima wa tumbaku nchini.

Swali la kwanza la Mheshimiwa Mbogo anauliza kama tuko tayari kurudisha produce cess kutoka asilimia tatu kurudi kwenye asilimia tano. Kama nilivyojibu kwenye swali la msingi, Mheshimiwa Mbogo ana hoja nzuri lakini kama nilivyojibu ni mapema kwa sababu tuko kwenye fiscal year ya kwanza katika utekelezaji wa hii sheria na Serikali tumesema hatutasita baada ya kufanya tathmini na kuona kuna haja ya kurudisha hiyo produce cess. Kwa hiyo nimwombe Mheshimiwa Mbunge awe na subira angalau twende kwenye fiscal year kama mbili, tatu halafu baada ya hapo tutafanya tathmini na kuona namna ya kufanya.

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la pili la Mheshimiwa Mbogo, anasema kutolipwa kwa VAT refunds kwa muda kunaathiri malipo kwenda kwenye halmashauri na vyama vya ushirika. Kwa vile suala hili linahusu VAT claims basi nimwahidi Mheshimiwa Mbogo tutakaa na wenzetu Wizara ya Fedha na kuangalia namna ya ku-expedites ili Kamouni hii iweze kulipa madeni ya halmashauri na AMCOS.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA WAZIRI MKUU (KAZI, VIJANA NA AJIRA): Mheshimiwa Spika, kwanza kwenye Mkutano wa SADC uliomalizika hivi karibuni tuchukue fursa hii kuwashukuru sana Wakuu wote wa nchi pamoja na Mwenyekiti wetu wa SADC kwa azma na kauli yao thabiti ya kuhakikisha kwamba vijana wanashiriki katiak sekta ya uchumi wa viwanda.

Mheshimiwa Spika, katika Mkutano uliomalizika agenda kubwa ilikuwa ni kuwashirikisha vijana katika uchumi wa viwanda na kwa Tanzania vijana walipata fursa ya kutembelea na kuona fursa mbalimbali na kujifunza kupitia Mataifa mengine na tunaamini kabisa kupitia Mkutano huu liko jambo ambalo limeongezeka katika fikra za vijana hasa katika kwenda kuwekeza kwenye uchumi wa viwanda. Kwa hiyo ni Mkutano ambao ulikuwa na tija na vijana wamehamasika na tunaamini kutokea hapo vijana wengi zaidi watashiriki katika uchumi wa viwanda, moja kwa moja au isivyo moja kwa moja.

Mhehsimiwa Spika, swali lake la pili alitaka kujua Maazimio ya Kikanda kupitia AU. Katika Azimio la 601 la mwaka 2017 katika moja ya nguzo iliyosemwa ni uwezeshwaji wa vijana na Serikali ya Tanzania tunayafanya hayo kupitia Mifuko mbalimbali ya Uwezeshaji wa Vijana na kuwajengea vijana uwezo hasa katika kuwajengea ujuzi ili waweze kujiajiri na kuajiri vijana wengine.

Mheshimiwa Spika, kwa hiyo Serikali ya Awamu ya Tano inayafanya hayo kuzingatia maamuzi yaliyofikiwa na Wakuu wa nchi katika Umoja wa Afrika.

WAZIRI WA AFYA, MAENDELEO YA JAMII, JINSIA, WAZEE NA WATOTO: Mheshimiwa Naibu Spika, ahsante sana napenda kujibu swali la Mheshimiwa Richard Mbogo Mbunge wa Nsimbo, swali la kwanza ni lini tutakamilisha ujenzi wa Hospitali ya Rufaa ya Mkoa!

Mheshimiwa Naibu Spika, nimthibitishie Mheshimiwa Mbogo lakini na Wabunge wote wa kutoka Katavi mwezi huu tumeongeza shilingi bilioni nukta moja kwa ajili ya kuendelea na ujenzi wa Hospitali ya Rufaa ya Katavi na timu yangu ilikuwa kule Katavi Mpanda na ni matarajio yetu kabla ya mwezi wa sita tutakuwa tumemaliza Jengo la OPD, Jengo la Maternity pamoja na maabara ili tuweze kutoa huduma kwa wakazi wa Mkoa wa Katavi.

Mheshimiwa Naibu Spika, swali lake la pili kuhusu ujenzi wa Kituo cha Afya ni Sera yetu ya Afya kuhakikisha kwamba tunajenga Vituo vya Afya, Zahanati na Hospitali za Halmashauri. Lakini tunataka kubadilisha kidogo Sera, Sera ya Afya ambayo tunaiandika sasa hivi tunasema Serikali itajenga Miundombinu ya kutoa huduma za Afya katika ngazi zote kwa kuzingatia vigezo vikubwa vitatu.

Mheshimiwa Naibu Spika, kigezo cha kwanza Jiografia ya eneo husika, kigezo cha pili, idadi ya watu na kigezo cha tatu ni mzigo wa magonjwa katika eneo husika. Kwa hiyo, Mheshimiwa Mbogo nakubaliana na wewe Kituo cha Afya kwa sababu eneo lako liko mbali na Kituo cha Afya ambacho kipo kwa hiyo tutakuweka katika vipaumbele vyetu kuhakikisha tunajenga Kituo cha Afya kwa kushirikiana na wenzetu wa Ofisi ya Rais TAMISEMI. Ahsante sana. (Makofi)

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. MWITA M. WAITARA): Mheshimiwa Mwenyekiti, nakushukuru. Kwanza naomba nipokee pongezi hizi za Mheshimiwa Mbunge, na hii pia imezingatia sana kwamba amekuwa akilisemea sana eneo lake hili ili kuweza kuondoa kero.

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali lake la kwanza anauliza kama Serikali ipo tayari kuongeza fedha. Naomba nimhakikishie yeye na Waheshimiwa Wabunge wote kwamba Serikali nia yake kubwa ni kuhakikisha kwamba inaondoa changamoto ya miundombinu ya elimu na afya na kazi hiyo itakuwa inaendelea kufanyika kadri ya upatikanaji wa fedha kwa Serikali na wadau mbalimbali wa maendeleo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali lake la pili ananiuliza kama nitarejea ziara katika eneo hili. Ni kweli nimeshapanga ziara karibu mara mbili ikikaribia kwenda kule eneo la Katavi na Rukwa, ziara hii imekuwa ikiahirishwa. Naomba nimhakikishie ratiba nimeshaipanga, tukiahirisha Bunge hili Mheshimiwa Mbunge nitakuja Katavi na Rukwa na ntatembelea majimbo yote ya ukanda ule. Ahsante sana.