WAZIRI WA VIWANDA, BIASHARA NA UWEKEZAJI: Mheshimiwa Naibu Spika, unapoulizwa swali na Mheshimiwa Mbunge ambaye amewahi kuwa Kamanda halafu ni Balozi inakuwa shida kumjibu. Nimezungumza na watu wa TAHA (Tanzania Horticultural Association) kupita Mkurugenzi Mkuu wao Jacqueline na nimezungumza na SASUMUA HOLDING, vifaa vyao kama earth equipment vimeshafika Kwamsisi, nimeviona na wamenihakikishia. Jambo la kukupa amani ya moyo Mheshimiwa Adadi ni kwamba mimi na wewe pamoja na Waziri, Mheshimiwa Mwigulu Nchemba na Mheshimiwa Mboni, Mbunge wa Handeni tutapanga twende pale tuone shughuli zinazofanyika.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwanza tuna shughuli ya msingi kwamba yule mtu anataka outgrowers hekta 3,000 na yeye mwenyewe hekta 17,000 na anasema atawapa service. Kwa hiyo, ni jukumu lako Mheshimiwa Mbunge na Wabunge wote wa Tanga mkiongozwa na Mheshimiwa Mboni, mimi na Waziri mwenzangu pacha twende pale tuone Kashenamboni, tuamini au tusiamini mimi na wewe.
Mheshimiwa Naibu Spika, jambo ninalolipenda kuliko yote ni hili swali lako la pili kwamba niko tayari. Leo nina shughuli tena shughuli pevu, nakuomba kesho uniache nipumzike Jumatano walete wawekezaji wako, hakikisha Tanga hakuna vikwazo, mimi saini yangu natembea nayo.

NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII: Mheshimiwa Naibu Spika, nakushukuru. Kuhusu swali la kwanza; kwanza, nampongeza kwa kuwaonea huruma wananchi wa Jimbo lake, lakini pia nampongeza kwa jitihada anazofanya kwa kuwatetea kila itakavyowezekana ili waweze kupata wanachostahili.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa kuwa ameshasema hata yeye mwenyewe kwamba majibu haya ni kwa mujibu wa sheria na utekelezaji wa ulipaji wa fidia pale awali ni kwa mujibu wa sheria na sasa anauliza kama Serikali inaweza kuangalia upande mwingine wa ubinadamu, nafikiri hoja ya msingi pale ni kuangalia kwamba fidia ambazo zinalipwa mahali pote, kwa nchi nzima kwa kweli, ziko kwenye viwango ambavyo vinatazamwa kuwa ni vya chini.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, ubinadamu utatumika katika kwenda kuangalia upya sera na utatumika kwenda kuangalia upya sheria ili tuanzie kwenye ubinadamu lakini turekebishe sera zetu na sheria zetu kwa kuzingatia ubanadamu huo na ukweli na uhalisia ili malipo yaweze kulipwa kwa namna ambayo wananchi watakuwa wameona inakidhi.
Mheshimiwa Naibu Spika, kuhusu swali la pili, nafikiri ni kama mwaliko kwamba niweze kupata nafasi ya kwenda, kwa sababu nikienda nitaona; na kuona ni kuamini. Basi namhakikishia Mheshimiwa Mbunge, siyo tu mimi kwenda, nafikiri tuongozane naye twende tukaangalie, tuzungumze na wananchi hawa pengine tuwape elimu zaidi na kuweza kushirikiana nao katika kuona ukweli na kuweza kuona jambo gani linawezekana kufanyika kwa maslahi ya Taifa.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA: Mheshimiwa Naibu Spika, kwa kumbukumbu halali tulizokuwa nazo, ni kwamba kikao cha RCC kilikaa Novemba 2013; na mchakato huu maana yake ulienda kuja katika Ofisi ya Rais, lakini kipindi hicho ikiwa Ofisi ya Waziri Mkuu. Ndiyo maana hapa juzi juzi Waziri wangu mwenye dhamana, Mheshimiwa George Simbachawene, aliwaambia wataalam wetu kuleta analysis ya kila Halmashauri na kila Mkoa. Nadhani wameomba na wanaangalia iko katika status gani?
Mheshimiwa Naibu Spika, katika maeneo haya ya Jimbo lako Mheshimiwa Adadi, ni kwamba wataalamu wetu katika kipindi hiki cha hivi sasa, bajeti wanayoshughulika nayo ni kwamba maeneo ya kipaumbele cha kwanza, itakuwa kuja kwako Muheza lakini hali kadhalika kwenda katika Mji huu wa Mombo ambapo maeneo haya maombi yao yote yameletwa pamoja.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, Mheshimiwa Adadi Rajab usiwe na mashaka, hata ndugu yangu hapa Mheshimiwa Profesa Maji Marefu mambo yenu yote yakiwa yako jikoni yanaendelea kufanyiwa vizuri. (Makofi)
Mheshimiwa Naibu Spika, suala la kugawanya Kata ili Jimbo la Muheza kuwa katika Majimbo mawili, naomba niseme kwamba kwa sababu jambo hili haliko kwetu, TAMISEMI, liko katika Tume ya Taifa ya Uchaguzi; ambapo ikiona kama inafaa kwa vigezo, basi labda Jimbo hili linawezekana litaweza kugawa kama Majimbo mengine yalivyogawiwa.
Kwa hiyo, nina imani Tume ya Taifa ya Uchaguzi, wataangalia kufanya analysis, kuangalia ukubwa wa Jimbo hili, kwa sababu kuna Kata 37 na vijiji zaidi ya 135 wataangalia kwamba katika uchaguzi ujao, inawezekana saa nyingine wao watakavyoona inatosha, watafanya maamuzi sahihi katika eneo hilo.

NAIBU WAZIRI WA KILIMO, MIFUGO NA UVUVI: Mheshimiwa Naibu Spika, kuhusu ni lini wataalam wa Wizara wataenda kushirikiana na wakulima katika Jimbo lake ili kuweza kuwa na kilimo cha tija, nimfahamishe tu Mheshimiwa Mbunge kwamba utaratibu wa kutoa taaluma na uelewa kwa wakulima ni utaratibu ambao ni endelevu kupitia Maafisa Ugani.
Mheshimiwa Naibu Spika, tunajua kwamba kuna changamoto ndiyo zinawakabili, lakini katika bajeti yetu na ile ya TAMISEMI zimetengwa fedha kwa ajili ya kuhakikisha kwamba Maafisa Ugani wanafanya kazi na kuweza kuwafikia wakulima ili waweze kuzalisha kwa tija zaidi.
Vilevile labda nimuahidi Mheshimiwa Mbunge kwamba kwa sababu Pemba tuna kiwanda kizuri sana ambacho kinachakata viungo, tutashirikiana na Halmashauri ili kuona namna gani wakulima wanaweza vilevile wakaendelea kutembelea kiwanda hicho na kujifunza kinachofanyika ili pamoja na kushirikiana na Wizara ya Viwanda na Biashara, tuangalie ni namna gani tunaweza vile vile kuwa na kiwanda kinachoweza kuchakata viungo ili tufikie ufanisi kama walivyofikia wenzetu kutoka Pemba.
Mheshimiwa Naibu Spika, swali la pili, kwamba tutafanya vipi kuhakikisha kwamba fedha zilizotengwa zinawafikia wakulima; nimhakikishie tu Mheshimiwa Mbunge kwamba Serikali ya Awamu ya Tano inatembea katika ahadi zake. Kwa hiyo, yale yote ambayo tumepanga na kutenga kwa ajili ya wakulima wetu, tutahakikisha kwamba tunafuatilia ili ziweze kuwafikia bila kupotea.

NAIBU WAZIRI WA NISHATI NA MADINI: Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza nimpongeze Mheshimiwa Mbunge Adadi Rajab anavyofatilia kwa kina sana kupatikana umeme katika katika Jimbo la Muheza. Nimpongeze sana tulipata orodha yako ya tarafa zako nne ikiwemo Tarafa ya Amani, Ngomeni, Bwembwera pamoja na Muheza yenyewe, kwa hiyo tunakupongeza sana. Mheshimiwa Mwenyekiti, mikakati ya kumaliza kazi kwa haraka, katika utekelezaji wa REA Awamu ya Tatu tumefanya maboresho katika usimamizi. Maboresho ya kwanza ni pamoja na kuweka msimamizi yaani supervisingengineer ambaye kazi yake ni kumsimamia mkandarasi ili amalize kazi haraka, hiyo ni kazi ya kwanza. Pili, tumeweka kila ofisi ya Wilaya kwa wasimamizi wa TANESCO, tumeteua Meneja Maalum atakayesimamia miradi ya REA yaani yeye akilala, akiamka anakumbuka REA, kwa hiyo tunaamini kwamba atamaliza kazi kwa haraka. Mheshimiwa Mwenyekiti, jambo la tatu ambalo ni muhimu sana kwa Waheshimiwa Wabunge ni kwamba tumeweka sasa kila mkandarasi akiingia site lazima kwanza amshirikishe Mheshimiwa Mbunge, kwa hiyo mtatusaidia sana kwenye usimamizi wa jambo hili. Kwa hiyo, Mheshimiwa Adadi Rajab tuna hakika kwamba itakwenda kwa kasi. (Makofi) Mheshimiwa Mwenyekiti, kuhusiana na vitongoji, kwanza kama nilivyompongeza, tunajua vitongoji vyake 137 Mheshimiwa Mbunge Adadi Rajab vingi havijapata umeme, kama ambavyo nilikueleza, tunajua vitongoji vyetu tumeweka densification, mradi wa densification unaenda kwenye vitongoji vyote nchi nzima. Hivi sasa ninavyoongea katika Mkoa wa Tanga mkandarasi ameshaingia. Kwa hiyo, nikuhakikishie vitongoji vyako vyote ambavyo Mheshimiwa Mbunge unavifatilia sana ikiwemo Kitongoji cha Mambo leo, Mbwembeza, Msongambele, Mto wa Mbuzi, Kwambambere pamoja na kwa Mpota na Maramba vyote vitapata umeme.

NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO: Mheshimiwa Mwenyekiti, nakubaliana na Balozi, Mheshimiwa Mbunge kwamba reli hii ya Tanga –Arusha – Musoma ni muhimu sana na ni lazima tuifanye kazi hii kwa haraka. Anafahamu na nampongeza tu kwa kazi kubwa ya kufuatilia shughuli hii pamoja na Wabunge wengine wa Mkoa wa Tanga, kwamba reli hii imeshaanza kufanyiwa kazi na hatua ya kwanza kuifanyia kazi ni kufanya hiyo feasibility study na detailed design. Nashukuru kazi hii imekamilika na tunatarajia tumlipe Mkandarasi tupate taarifa ili tukishapata hiyo taarifa yake tuweze kuanza sasa hatua za kutafuta fedha.
Mheshimiwa Mwenyekiti, nakubaliana na ushauri wake kwamba katika hatua hizi za kutafuta fedha ni pamoja na kutumia mfumo wa PPP. Tunakubali ushauri wenu, mmetushauri hilo na sisi tumekubali kwamba tutahakikisha tukishapata ile taarifa tutaanza hatua madhubuti za kufuata Sheria ya PPP ili ujenzi huo uanze haraka kwa sababu tukisema tujenge kwa hela zetu, reli zote hizi ambazo tunaenda nazo kwa sasa hatutaweza kwa muda mfupi. Kwa hiyo, nadhani ni wazo sahihi na tunashukuru sana kwa ushauri wenu, tutatumia njia hiyo ya PPP.

WAZIRI WA MAJI NA UMWAGILIAJI: Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza niwatoe wasiwasi Wananchi wa Muheza, ni kweli fedha imeshapatikana ya kuweza kujenga mradi mkubwa kutoka Mto Zigi kupeleka Mji wa Muheza. Taratibu ambazo tunazifanya sasa, kwanza tunakwenda kusaini mkataba wa financial agreements, wa fedha, tunasaini mkataba ule halafu tunaanza kufanya manunuzi ya kupata Mhandisi Mshauri atakayekwenda kufanya usanifu wa kina kwa ajili ya kuhakikisha kwamba maeneo yote ya Muheza pale yanapata maji.
Mheshimiwa Mwenyekiti, hili tumepanga kulifanya katika mwaka wa fedha 2017/2018. Kwa hiyo, naomba niwahakikishie wananchi wa Muheza watakwenda kupata maji safi na salama.

NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO: Mheshimiwa Mwenyekiti, mpango wa Serikali ni kupeleka mawasiliano ya uhakika katika Tarafa ya Amani tukiunganisha kata zote ambazo Mheshimiwa Mbunge amezitaja. Namwomba Mheshimiwa Balozi Adadi Rajab tuwasiliane ofisini ili tupitie kwa pamoja, tuone kata gani imesahaulika katika zile ambazo Serikali tayari imeziingiza katika mipango yake ya kutekeleza mawasiliano kwa wote.

NAIBU WAZIRI WA NISHATI NA MADINI: Mheshimiwa Naibu Spika, ni kweli kabisa wakati tunazindua katika Mkoa wa Tanga na tulifanya uzinduzi katika maeneo ambayo ameyasema na katika utafiti ikaonekana viko vijiji saba au vinane hivi ambavyo vitaingia kwenye densification stage ya pili.
Mheshimiwa Adadi Rajab vijiji saba vitaendelea kupatiwa umeme, kilichofanyika densification inaanza kwanza kwa miezi kumi na tano. Baada ya miezi kumi na tano tutaendelea na miezi mingine kumi na mitano mpaka tukapofikia hatua ya kukamilisha vitongoji vyote.
Kwa hiyo, Mheshimiwa Adadi Rajab vijiji vyake saba si kwamba vimeondolewa bali vimepelekwa mbele ili baada ya miezi kumi tano na vyenyewe vitaanza kupelekewa umeme kwa utaratibu huu wa REA. Kwa hiyo, Mheshimiwa Adadi awape faraja wananchi wake wa Muheza kwamba bado watapelekewa umeme kupitia mradi huu.

NAIBU WAZIRI WA KILIMO, MIFUGO NA UVUVI: Mheshimiwa Naibu Spika, Mheshimiwa Mbunge anapendekeza kwamba tuhamishe Kiwanda cha General Tyre tupeleke Muheza. Naomba nimhakikishie Mheshimiwa Mbunge kwamba tayari kuna timu inafanya kazi ya kuangalia namna bora ya kufufua Kiwanda cha General Tyre.
Mheshimiwa Naibu Spika, vilevile nimhakikishie tu kwamba nitawapelekea pendekezo la kuangalia kama inawezekana kupeleka Muheza, lakini zaidi zaidi ni vizuri vilevile kuangalia uwezekano wa kuanzisha kiwanda kipya Muheza.

NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ni kweli kabisa kwamba ukiuza kwa njia ya mnada wananchi wengi wanakuwa hawana uwezo wa kushinda ndiyo maana tumeweka utaratibu kwamba ni asilimia 30 ndiyo itakayouzwa kwenye mnada. Asilimia 30 itategemeana na makubaliano binafsi, maana yake tunafuata bei ile iliyokuwa na mnada, tunaangalia viwanda vyote vilivyoko katika eneo husika. Wale wote wanaohitaji wanapeleka maombi na wanapatiwa ili waweze kujijengea uwezo na kuweza kuzalisha.
Mheshimiwa Mwenyekiti, hili suala la pili ambalo amesema kwamba tumshauri huyu atakayekuwa ameshinda aweze kuwekeza katika eneo husika mimi nafikiri ni ushauri mzuri. Tutalifanyia kazi mara tutakapopata muda husika.Ahsante.

NAIBU WAZIRI WA HABARI, UTAMADUNI, SANAA NA MICHEZO: Mheshimiwa Mwenyekiti, swali lake la kwanza ametaka kujua hizo shilingi bilioni tatu kama wao nao wako kwenye mpango huu wa kuimarisha usikivu. Labda tu nitoe maelezo kama tulivyosema nadhani sote tulisikia hotuba ya Mheshimiwa Waziri akisoma katika bajeti yetu ni kwamba ziko Wilaya nyingi sana ambazo hazina usikivu. Ziko Wilaya takribani 84 usikivu wake ni hafifu sana. Tulipoanza kujaribu kuboresha usikivu katika Wilaya zetu tano tulianzia kwanza kwa mwaka huu wa fedha katika Wilaya ya Geita na tulipoweka mitambo ile ya FM katika Mkoa wa Geita tumegundua kwamba katika utafiti wetu ni kwamba masafa yale usikivu uko katika maeneo mbalimbali ya Mkoa wa Geita na maeneo mengine.
Kwa mfano; usikivu umekwenda mpaka Geita Mjini, umekwenda Bukombe, umekwenda Chato, umekwenda Kahama, kwa hiyo, ni imani yangu kwamba tunapoboresha meneo ya Longido na maeneo ya Rombo pengine usikivu unaweza ukaboreka katika maeneo mengine. Kwa hiyo, siyo rahisi sasa hivi kuamua kwamba hizi shilingi bilioni tatu tunaweza kuzipeleka wapi, tunatarajia tuone kwamba effect inaweza au usikivu huu katika maeneo haya tutakayoboresha yanaweza yakaenda mpaka maeneo gani.
Mheshimiwa Mwenyekiti, hata hivyo, tuna mpango mwingine wa kufufua ile mitambo ya zamani, mitambo ya AM ambayo yenyewe inakwenda mbali zaidi. Mwanzoni tulikuwa na mitambo minne tu ambapo mmoja ulikuwa Dodoma, mwingine Mwanza, mwingine Dare es Salaam na mmoja ulikuwepo Nachingwea, ambapo yote hii ilikuwa inapelekea usikivu katika nchi nzima. Kwa hiyo, tumeshakubaliana na wadau wa maendeleo kwamba watatusaidia kufufua mitambo hii, ili kusudi tuweze kuboresha usikivu katika nchi nzima. Ahsante.

NAIBU WAZIRI WA ARDHI, NYUMBA NA MAENDELEO YA MAKAZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, swali lake la kwanza anauliza ni lini watalaam hawa watarudi tena na ujenzi uanze kuanza. Naomba nimwambie tu kwamba tatizo ambalo limefanya wasianze mapema ni kwa sababu mpango wa matumizi ya eneo lile awali watu wa Muheza walipanga kama eneo la matumizi ya umma, kwa maana walikuwa wamekusudia kuweka stand pale. Sasa unapobadilisha kupeleka kwenye kujenga makazi inabidi mchakato wa kubadili matumizi ya eneo lile ufanyike. Kinachofanyika sasa ni kubatilisha ili litoke kwenye matumizi ya umma na liende kwenye eneo la makazi, wakikamilisha wataanza kazi hiyo.
Swali la pili, anasema marketing ianze kufanyika kwa ajili ya zile nyumba 10 ziweze kununuliwa. Napenda nimhakikishie tu Mheshimiwa Balozi Adadi kwamba tayari wanunuzi wameshaanza kujitokeza, wanachosubiri ni kuona nini kinafanyika pale. Kwa wazo lake la kusema mabenki wasogee nadhani hilo tunalichukua na ni kawaida ya National Housing wanafanyakazi sambamba na mabenki katika zoezi zima la uendelezaji miliki.

NAIBU WAZIRI WA HABARI, UTAMADUNI, SANAA NA MICHEZO: Mheshimiwa Mwenyekiti, swali lake la kwanza ametaka kujua hizo shilingi bilioni tatu kama wao nao wako kwenye mpango huu wa kuimarisha usikivu. Labda tu nitoe maelezo kama tulivyosema nadhani sote tulisikia hotuba ya Mheshimiwa Waziri akisoma katika bajeti yetu ni kwamba ziko Wilaya nyingi sana ambazo hazina usikivu. Ziko Wilaya takribani 84 usikivu wake ni hafifu sana. Tulipoanza kujaribu kuboresha usikivu katika Wilaya zetu tano tulianzia kwanza kwa mwaka huu wa fedha katika Wilaya ya Geita na tulipoweka mitambo ile ya FM katika Mkoa wa Geita tumegundua kwamba katika utafiti wetu ni kwamba masafa yale usikivu uko katika maeneo mbalimbali ya Mkoa wa Geita na maeneo mengine.
Kwa mfano; usikivu umekwenda mpaka Geita Mjini, umekwenda Bukombe, umekwenda Chato, umekwenda Kahama, kwa hiyo, ni imani yangu kwamba tunapoboresha meneo ya Longido na maeneo ya Rombo pengine usikivu unaweza ukaboreka katika maeneo mengine. Kwa hiyo, siyo rahisi sasa hivi kuamua kwamba hizi shilingi bilioni tatu tunaweza kuzipeleka wapi, tunatarajia tuone kwamba effect inaweza au usikivu huu katika maeneo haya tutakayoboresha yanaweza yakaenda mpaka maeneo gani.
Mheshimiwa Mwenyekiti, hata hivyo, tuna mpango mwingine wa kufufua ile mitambo ya zamani, mitambo ya AM ambayo yenyewe inakwenda mbali zaidi. Mwanzoni tulikuwa na mitambo minne tu ambapo mmoja ulikuwa Dodoma, mwingine Mwanza, mwingine Dare es Salaam na mmoja ulikuwepo Nachingwea, ambapo yote hii ilikuwa inapelekea usikivu katika nchi nzima. Kwa hiyo, tumeshakubaliana na wadau wa maendeleo kwamba watatusaidia kufufua mitambo hii, ili kusudi tuweze kuboresha usikivu katika nchi nzima. Ahsante.

NAIBU WAZIRI WA KILIMO: Mheshimiwa Mwenyekiti, nakushukuru. Naomba nijibu maswali mawili ya nyongeza ya Mheshimiwa Balozi Adadi, kama ifuatavyo:-
Mheshimiwa Mwenyekiti, awali ya yote, nami naomba nichukue fursa hii kumpongeza sana Mheshimiwa Balozi, amekuwa akifuatilia juu ya zao hili la mkonge hata pale ofisini kwangu amekuja mara kwa mara.
Mheshimiwa Mwenyekiti, katika swali la kwanza, ni kweli tumegundua kabisa kwamba mikataba hii ya wale wakulima wadogo wa mkonge haiwanufaishi wao. Nasi kama Serikali tumejipanga kuhakikisha kwamba kabla ya mwezi huu tutaitisha kikao kikubwa sana cha wadau kwa maana ya kwamba wale wakulima wadogo (outgrowers) kupitia chama chao kile cha SISO, Bodi ya Mkonge pia Mamlaka ile ya Katani Limited pamoja na Msajili wa Hazina na Wabunge wote wa Mkoa wa Tanga ili tuweze kujadiliana na kukubaliana kwa pamoja na mwisho wa siku mkulima aweze kunufaika na tuweze kuwa na win-win situation.
Mheshimiwa Mwenyekiti, nikija kwenye swali lake la pili ni kwamba sisi kama Serikali tumeshaanza kufanya ile mapping na survey katika hatua za awali na namwomba Mheshimiwa Mbunge awasiliane pia na Halmashauri. Nitoe rai kwa Halmashauri husika iwasilishe na ihakikishe inashiriki katika zoezi zima la kuwamilikisha wakulima hawa kwa njia zote ili waweze kupata haki yao. Ahsante.

WAZIRI WA MAMBO NDANI YA NCHI: Mheshimiwa Spika, nimpongeze Mheshimiwa Adadi Rajab kwa swali zuri la nyongeza na yeye ni dictionary yetu kwenye Wizara kwa sababu ana kumbukumbu nzuri ya masuala ya Wizara hii.
Mheshimiwa Spika, niseme tu kwamba jambo hilo analolisemea limeshapita ngazi ya Wizara na liko ngazi ya vikao vya Makatibu Wakuu na baada ya hapo litapitia Baraza na tutaleta Bungeni kwa ajili ya ukamilishwaji wa hatua hiyo anayoiomba Mheshimiwa Mbunge.

NAIBU WAZIRI WA MAJI NA UMWAGILIAJI:
Mheshimiwa Spika, awali ya yote kwanza napenda nimpongeze Mheshimiwa Mbunge kwa kazi nzuri, lakini niwahakikishie wananchi wa Muheza wana Mbunge mfuatiliaji.
Mheshimiwa Spika, kwa kudhamiria kwa kutatua tatizo la maji kabisa katika Mji wa Muheza tumeona haja ya kuwekeza mradi mkubwa wa maji kati ya miradi ile 17 na utekelezaji wa maji inategemea na upatikanaji wa fedha. Nimhakikishie Mheshimiwa Mbunge mpaka sasa Serikali imeshasaini mkataba na ile Serikali ya India mradi wa mkopo wa milioni 500 katika kuhakikisha kwamba tunatatua tatizo la maji.
Mheshimiwa Spika, nimhakikishie yeye pamoja na wananchi wa Muheza wakati wowote mradi ule utaanza mara moja. Sisi kama Wizara ya Maji tutasimamia na kufuatilia fedha zile mradi uanze mara moja na kwa wakati katika kuhakikisha tunatatua tatizo la maji.
Mheshimiwa Spika, kuhusu swali lake la pili, kama Wizara ya Maji hatutakuwa kikwazo lakini tuwapongeze kwa kununua mtambo, nimwombe Mheshimiwa Mbunge leo saa saba tukutane na Katibu Mkuu wa Maji ili katika kuhakikisha namna gani tunaweza tukawasaidia wananchi wa Muheza waondokane na tatizo hilo la maji katika kuhakikisha tunawaunga mkono. Ahsante sana. (Makofi)

NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO (MHE. ELIAS J. KWANDIKWA):
Mheshimiwa Naibu Spika, napenda kujibu swali la nyongeza la Mheshimiwa Balozi Adadi Mohamed Rajab, kama ifuatavyo:-
Mheshimiwa Naibu Spika, ni kweli nilitembelea Muheza na nilipita barabara hii Mheshimiwa Mbunge anayoizungumzia na nilizungumza na wananchi kule Amani, hata kiu ya wananchi wa maeneo yale kuunganishwa na majirani zao wa Maramba na Korogwe ni kubwa. Kuna kitu ambacho kinaendelea kuhakikisha kwamba fedha hizi sasa zinakwenda ili barabara itengenezwe.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa kweli maeneo haya ni hatari kwa sababu hata barabara zake tutengeneza kwa kutumia zege la saruji kwa sababu ina miteremko mikali sana. Kwa hiyo, nimhakikishie tu Mheshimiwa Balozi Adadi, kama tulivyokubaliana nitaendelea kuhakikisha wakati wowote fedha hizi zitolewe hii barabara itengenezwe kwa wakati kwa sababu sehemu ambazo zina maporomoko makubwa ni hatari sana na wakati mwingine inakuwa kikwazo wananchi kupita kabisa katika maeneo haya.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, Serikali inatambua hivyo, sisi kama Wizara tutahakikisha kwamba fedha ambazo zilikuwa zimetengwa mwaka wa fedha unaoisha na mwaka unaokuja zinakwenda kutibu na kuhakikisha barabara hii inatengenezwa. Kwa hiyo, nitampa mrejesho kuona hatua gani kama Wizara tunachukua kwa kadiri tunavyopata fedha kutoka Hazina tuweze kuipelekea barabara hii ili iweze kutengenezwa na ipitike kwa urahisi.

NAIBU WAZIRI WA AFYA, MAENDELEO YA JAMII, JINSIA WAZEE NA WATOTO: Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba kujibu maswali mawili ya Mheshimiwa Balozi Adadi Rajab, Mbunge wa Muheza, kama ifuatavyo:-
Mheshimiwa Mwenyekiti, nimshukuru sana amekuwa akifuatilia suala hili la vituo vyetu vya utafiti vya Amani pale Muheza. Niseme kwamba Mheshimiwa Waziri wa Afya Maendeleo ya Jamii, Jinsia Wazee na Watoto alipita pale na hilo tunalikiri na aliahidi kwamba majengo yale yatafanyiwa ukarabati. Niendelee kusisitiza kwamba ahadi hiyo bado ipo na sisi kama Serikali tunaendelea kujipanga kutafuta fedha ili kuyafanyia ukarabati majengo hayo.
Mheshimiwa Mwenyekiti, sasa hivi taasisi yetu hii ya NIMR tunaendelea kuijengea uwezo. Tulipokuwa tumeianzisha mwanzoni makusudio yalikuwa ni kuelekeza nguvu zaidi katika magonjwa ya kuambukiza lakini sasa hivi kumekuwa na mabadiliko makubwa sana katika magonjwa yasiyoambukiza na tumeanza kuona tunakuwa na magonjwa haya. Kwa hiyo, tumewaelekeza NIMR vilevile kuanza kujikita katika kufanya utafiti katika magonjwa yasiyoambukizwa. Kwa hiyo, tutapokuwa tumefanya ukarabati huo tutajaribu sasa kuhakikisha kwamba pamoja na hizi tafiti ambazo tumekuwa tunazifanya katika magonjwa ya kuambukiza vilevile tunaanzisha utaratibu wa utafiti kwa magonjwa yasiyoambukiza.
Mheshimiwa Mwenyekiti, kama nilivyosema katika jibu langu la msingi, Sheria ya NIMR hairuhusu sisi kuanzisha chuo kikuu lakini haituzuii kufanya kazi na baadhi ya vyuo vikuu kwa kujenga ushirikiano wa kufanya tafiti (reseach). Katika swali lake ameuliza ni lini tutaanza sasa kutoa yale mafunzo ya muda mfupi. Nimhakikishie Mheshimiwa Mbunge kwamba tunaendelea kujipanga na katika mwaka wa fedha ujao tunatarajia kwamba tutaanza kutoa mafunzo mafupi mafupi katika kada mbalimbali za afya.

NAIBU WAZIRI WA KILIMO (MHE. DKT. MARY M. MWANJELWA): Mheshimiwa Spika, awali ya yote naomba nimpongeze sana; ni kweli alifika ofisini kwangu kuulizia swali lake la pili, juu ya kiwanda kile cha East Usangara ambapo wao wanafanya usindikaji na walikuwa wanataka kufanya blending.
Mheshimiwa Spika, katika swali lake hili la (b) ni kwamba, sisi kama Serikali tulikuwa na policy mwaka 2006 kwamba wale wasindikaji wote wa chai wawe wanaomba separate registration wanapotaka kufanya blending. Katika kuepuka ukiritimba ni kwamba Bodi ya Wakurugenzi imeshakaa kuhakikisha kwamba tunawatendea haki wafanyabiashara wote na kuboresha zao la chai ili sasa yule ambaye anasindika aweze pia kupata na kufanya blending ama packaging kama anataka. Jambo hili tumeshaanza kulifanyia kazi ndani ya wiki mbili litakuwa limeshakamilika.
Mheshimiwa Spika, lakini nikija katika swali lake lile la kwanza, ni kwamba sasa hivi vyuo hivi vya kilimo ambavyo nimezungumzia, Chuo cha Mlingano chenyewe kimetengewa Sh.570,000,000 kwa sababu ile bilioni nne ni katika vyuo vyote nchini; na hizi Sh.570,000,000 mwezi ujao wa Desemba zitakuwa tayari zimeshafika ndani ya chuo.
Mheshimiwa Spika, ahsante.

NAIBU WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII: Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba kujibu maswali mawili ya Mheshimiwa Balozi Adadi Mohamed Rajab, Mbunge wa Muheza, kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni kweli kwamba wakati tunazuia uuzwaji wa wanyama hawa hai nje ya nchi wapo wananchi wa vikundi mbalimbali walikuwa na vikundi vyao na walikuwa wanapata mapato na kulipa kodi kutoka na mauzo hayo. Hata hivyo, kama nilivyojibu kwenye swali langu la msingi ni kwamba ulitokea ukiukwaji mkubwa wa sheria na taratibu na Serikali ikaona itafute utaratibu mwingine wa kusimamia zoezi hili. Kama alivyosema itakapofika Mei, Serikali itatoa tamko sasa ni kwa namna gani tutaendelea na zoezi hili ili kutoaathiri kabisa shughuli hii hapo baadaye.

Mheshimiwa Mwenyekiti, swali lake la pili kuhusu Mheshimiwa Waziri kuagiza kupelekwa wataalam, ni imani yangu kwamba baada ya agizo la Mheshimiwa Waziri wataalam hao walielekezwa kwenda lakini kama bado hawajafika nitahakikisha kwamba wanakwenda kutoa elimu kwenye vikundi hivi ambavyo vinashughulika na biashara hii.

WAZIRI WA MALIASILI NA UTALII: Mheshimiwa Mwenyekiti, pamoja na majibu mazuri ya Mheshimiwa Naibu Waziri, napenda kuongezea ziada ifuatayo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nilifika katika Kijiji cha Fanusi, niliona jitihada za akina mama wale katika kikundi kile na niliona adha wanayoipata kwa Serikali kuzuia kusafirisha vipepeo nje ya nchi kutokana na ile blanket ban ambayo kama Serikali tuliitoa miaka mitatu iliyopita. Naomba kuweka sawa tu rekodi kwamba Serikali ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania kwa sasa hatutaruhusu tena usafirishaji wa wanyama hai kutoka nchini mwetu kwenda nchi yoyote ile na tutafanya mabadiliko ya sheria ili kuzuia jambo hilo lisitokee tena katika nchi yetu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hivyo, utaratibu ambao tunaushauri kwa wananchi wote ambao wamekuwa wakifuga wanyamapori hawa watafute namna nyingine ya kupata faida kutokana na maliasili hiyo na siyo kutegemea kusafirisha kwenda nje ya nchi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa akina mama wa pale Fanusi niliwashauri Halmashauri na nikaagiza washirikiane na
TFS kutafuta namna ya kufanya shughuli ya utalii wa vipepeo katika eneo lile kwa sababu kwa kweli vipepeo walioko pale ni wazuri mno na watu wangeweza kwenda kuwaona pale na kingekuwa ni kivutio cha utalii na wangepata kipato ambacho walikuwa wanakitarajia. Kwa hiyo, huo ndiyo uelekeo, waondokane na mentality kwamba kuna siku tutafungulia vibali vya kusafirisha nje ya nchi kwa sababu tumezuia na hatutafungua tena.

NAIBU WAZIRI WA MAJI NA UMWAGILIAJI: Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza napenda nimpongeze Mheshimiwa
Mbunge, amekuwa mfuatiliaji mkubwa sana, hususan katika suala zima la utatuzi wa maji katika Jimbo lake la Muheza.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mheshimiwa Balozi Adadi ameshakutana na Mheshimiwa Waziri na tumeshakubaliana kwamba sasa ile kazi ya kuhakikisha tunaondoa yale mabomba inafanyika mara moja. Nami kama Naibu Waziri tutalisimamia katika kuhakikisha ile kazi inaanza na wananchi wake waweze kupata maji safi.

NAIBU WAZIRI WA VIWANDA NA BIASHARA: Mheshimiwa Spika, ahsante sana, kwanza nikubaliane na mtazamo wake Mheshimiwa Balozi Adadi na nilipotembelea Muheza pia tuliweza kutembelea eneo hili na nikaona kwamba ni kweli ni kampuni kubwa ambayo inafanya kazi nzuri sana.

Mheshimiwa Spika, lakini kama ambavyo nimeeleza hapo awali, kama ni masuala ya kanuni, inabidi lazima yapitiwe na kufanyiwa marekebisho, lakini wakati huo huo, napenda pia kumsisitiza mwenye kiwanda kwamba anao uwezo wa kuanzisha hii kampuni tanzu ambayo itawezesha kuongeza thamani mpaka hatua za mwisho kupitia uzalishaji wa mashamba yake na hatua za awali ambazo anazifanya kwa sasa.

Kwa hiyo, nipende tu kuwataka wenye mashamba wote wa chai, sisi Tanzania tunahamasisha viwanda, na tungependa ajira zipatikane kupitia mlolongo mzima wa thamani katika nchi yetu. Kwa hiyo, wachukue hizo hatua lakini wakati huo tunaendelea kufanyia marekebisho ya kanuni na sheria ili kuwezesha wadau hawa kushiriki vizuri katika shughuli hii ya uongezaji thamani chai.

WAZIRI WA MADINI: Mheshimiwa Spika, naomba kujibu maswali mawili ya nyongeza ya Mheshimiwa Balozi Adadi Rajab kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Spika, kwanza kwa moyo wa dhati kabisa ninaomba nikiri kwamba Mheshimiwa Balozi Adadi kwa watu wa Muheza na kwenye hilo eneo alilolitaja la uchimbaji, yeye amekuwa champion mkubwa wa kuhakikisha kwamba uchimbaji unaanza kwenye kazi hiyo kwa sababu wananchi wa pale kwa kweli ukienda wanategemea sana hilo eneo ili waweze kuchimba na kujipatia mapato na kubadilisha maisha yao.

Mheshimiwa Spika, changamoto iliyokuepo ni kwamba eneo hilo haliwezi kuchimbwa kwa uchimbaji mdogo kwa maana ya matumizi ya mercury ambayo yanaweza kingie kwenye Mto Zigi na kuathiri chanzo cha maji ambacho kwa kweli katika Bwawa la Mbayani ambalo linapeleka maji kule Tanga Mjini, Korogwe pamoja na Muheza, ukiruhusu hiyo watu wote wale maji yale yataweza kuchafuliwa na mazingira. Uchimbaji ambao unaweza kuruhusiwa pale ni ule tu uchimbaji wa kati ambao unakuwa na EIA ambayo NEMC wataitoa.

Mheshimiwa Spika, sasa kama kuna wataalam ama kuna watu wanaotaka kuchukua sampuli, hakuna mahali popote wanazuia, kwa mujibu wa sheria wanaweza kuchukua sampuli na kupima na kuweza kujua kuna madini kiasi gani. Kwanza ni jambo la faida kwetu kwa sababu wanafanya utafiti kwa niaba ya Serikali na hivyo wanaweza kuchukua wakati wowote. Kama kuna mtu yeyote anawazuia kuchukua sampuli naomba nitoe wito wafuate taratibu zote zilizowekwa wachukue sampuli waweze kwenda kupima na hatimaye wapate taarifa wanazozihitaji.

Mheshimiwa Spika, swali la pili ni je, Wizara tuna utaalam wa kujua kuna kiasi gani cha madini mahali fulani? Naomba nijibu tu kwa kifupi kwamba Serikali inayo huo uwezo kupitia Shirika letu la Serikali la GST, tuna uwezo wa kutambua kuna kiasi gani cha mashapo na kuna kiasi gani cha madini kinachoweza kuchimbwa. Kama kuna eneo ambalo analo, kwa kutumia Shirika letu la STAMICO, nimuombe Mheshimiwa Mbunge awasiliane na STAMICO waweze kujua ni kitu gani kinaweza kufanyika.

NAIBU WAZIRI WA KILIMO (MHE. HUSSEIN M. BASHE): Mheshimiwa Mwenyekiti, ni mpango wa Wizara ya Kilimo sasa hivi kuhakikisha kwamba tunabadilisha mfumo wa uuzaji na wanamasoko wa mazao ya kilimo kwa ujumla wake. Moja ya mkakati tulionao kama Wizara ni kuhakikisha tunafanya mfumo wa kuweko maghala na kuleta minada katika maeneo mbalimbali na mkakati huu utahusisha siyo tu mazao ya pilipili manga kama ambayo amesema Mheshimiwa Adadi, lakini vilevile tutaangalia mfumo wa uuzaji wa mazao yote hata haya tunayoita ya mkakati ikiwemo pamba kama ambavyo tumeanza kwenye chai kuhakikisha kwamba tunaanzisha soko katika Jiji la Dar es Salaam la kuuzia chai.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nataka nimwahidi Mheshimiwa Mbunge kwamba tutatuma wataalam kuangalia mambo mawili; moja, viability ya kuanzisha mfumo wa stakabadhi ghalani katika eneo la Muheza kama halitoathiri bei iliyoko sasa hivi. Kwa sababu tunaweza kwenda kuanzisha mfumo ambao ukapelekea kuangusha bei ya zao. Kama uuzaji wa kutumia stakabadhi ghalani utamwongezea mkulima bei nzuri, tutaufanya huo na tutatuma wataalam waende wakafanye tathmini ili tuweze kuanzisha Warehouse System Receipt kwa eneo hilo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kuhusu value addition, nitumie nafasi hii nimwombe Mheshimiwa Mbunge wa Muhesza, kama anaweza kuwaweka wakulima wake katika makundi na uzalishaji wao ukawekwa katika makundi ya pamoja na kutengeneza vyama vya wakulima wadogo wadogo wa pilipili manga na mazao mengine katika eneo hilo, Serikali iko tayari kuwashika mkono kupitia njia mbalimbali za kuweza kuwapatia funding ili waweze kuanzisha process ndogo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, namwomba Mheshimiwa Mbunge na Waheshimiwa Wabunge wengine, katika Halmashauri zetu tunakusanya fedha za cess ni lazima tutengeneze mipango ya kutumia fedha zinazotokana na mazao ya kilimo ziweze kurudi kuongeza thamani na kuwasaidia wakulima kufaidika na kodi zinazokusanywa na mazao haya ili angali zile 10% za Halmashauri, basi tuweze kuwakopesha wakulima wadogo wadogo waweze kuanzisha small process industry na pale ambapo wanahitaji msaada wa Serikali Kuu, sisi kama Wizara ya Kilimo tuko tayari kuwashika mkono. (Makofi)

NAIBU WAZIRI WA MADINI: Mheshimiwa Naibu Spika, ni kweli katika milima hiyo kuna dhahabu nyingi na milima hiyo kwenda hadi kwenye Mto Zigi kuna dhahabu nyingi tu ya kutosha, lakini kwa uchimbaji mdogo kwa sababu wachimbaji wadogo wanatumia kemikali ya zebaki ambayo ni hatari sana kwa afya ya binadamu, Wizara pamoja na wataalam wameshauri kwamba uchimbaji mdogo usifanyike pale.

Mheshimiwa Naibu Spika, lakini kwa uchimbaji wa kati na uchimbaji mkubwa hilo linawezekana, lakini cha msingi tu ni kwamba ni lazima tupate mwekezaji ambaye anaweza akafanya utafiti wa kina kuweza kujua mashapo yamekaa vipi katika milima hiyo hadi kwenye mto na vilevile aweze kuchimba na uchimbaji wa maeneo hayo inabidi uchimbe katika style ya underground badala ya open cast mining. Ni kwamba wachimbe kwa kwenda chini na wahakikishe kwamba uchimbaji ule hautaathiri vyanzo vya maji kwa sababu vyanzo vya maji vya Mto Zigi vinategemewa katika Jiji la Tanga, Wilaya ya Korogwe na Wilaya ya Muheza yenyewe. Kwa hiyo, vyanzo hivi ni muhimu sana, ukiweka uchimbaji pale, ukawa unatiririsha kemikali kwenye vyanzo vya maji, ni hatari kwa wananchi.

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, kama uchimbaji wa kati au wa hali ya juu kwa sababu wale wanaweza wakachimba kwenda underground na vilevile ile processing plant inabidi iwekwe mbali na eneo hilo. Kwa hiyo, kusafirisha zile rocks za dhahabu kupeleka maeneo ambayo ni ya processing plant inabidi iwe ni distance kubwa, kwa hiyo, ni lazima uwekezaji uwe ni wa hali ya juu.

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, nimshauri Mheshimiwa Mbunge tuendelee kuwasiliana, tutafute wawekezaji ambao wanaweza wakafanya detailed exploration kwa maana ya kujua mashapo yamekaa vipi na wakaweza kuja na plan nzuri ya uchimbaji ambao hautaathiri mazingira, vyanzo vya maji, hilo linawezekana. Kwa hiyo, tushirikiane tu na Mheshimiwa Mbunge kwa hilo nadhani tunaweza tukafikia pazuri. Ahsante sana. (Makofi)